ارتودنسی فانکشنال| جدیدترین روش ارتودنسی|مزایا، معایب و مدت زمان

تفاوت اصلی ارتودنسی فانکشنال با سایر روش های ارتودنسی، به هدف درمان و زمان مداخله آن مربوط می شود. ارتودنسی های معمولی مثل ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی متحرک، برای ردیف کردن دندان ها و اصلاح بی نظمی های آن کاربرد دارند. در حالی که ارتودنسی فانکشنال، با کمک دستگاه هایی که بر اصلاح رشد فک و دندان ها تاثیرگذار هستند، در جهت اصلاح ناهنجاری های اسکلتی و بهبود عملکرد فک ها استفاده می شوند.
از دیگر تفاوت های مهم ارتودنسی فانکشنال با سایر روش های درمان ارتودنسی می توان به زمان مناسب شروع درمان اشاره کرد. ارتودنسی فانکشنال از انواع مناسب ترین ارتودنسی برای کودکان به شمار می رود و این نوع درمان ارتودنسی اغلب در دوران کودکی انجام می شود چرا که به کمک این نوع ارتودنسی می توان بر الگوهای رشد فک ها تاثیر گذاشت. این در حالی است که ارتودنسی های معمول را می توان در هر سنی از کودکی یا بزرگسالی انجام داد. همچنین ابزار مورد استفاده برای درمان در این ارتودنسی با سایر انواع ارتودنسی متفاوت است؛ به این معنی که در ارتودنسی ثابت بیشتر از براکت و سیم برای حرکت دادن دندان ها استفاده می شود. در حالی که در ارتودنسی فانکشنال از دستگاه هایی استفاده می شود که بیشتر روی موقعیت فک و عملکرد عضلات دهان تمرکز دارند. این تفاوت در رویکرد، ارتودنسی فانکشنال را به یک روش پیشگیرانه و در عین حال اصلاحی در دوران رشد تبدیل می کند.

برای انجام درمان ارتودنسی فانکشنال، از دستگاه هایی خاص استفاده می شود تا موقعیت فک را اصلاح کرده و عملکرد عضلات دهان را بهبود دهند. این دستگاه ها به دو دسته اصلی ثابت و متحرک تقسیم می شوند که هر کدام ویژگی ها، کاربردها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه هر یک از این روش ها را به طور کامل بررسی می کنیم.
ارتودنسی فانکشنال ثابت (Fixed Functional Appliances): این نوع دستگاه ها به صورت دائم و (موقت، اما امکان برداشتن آن توسط بیمار وجود ندارد) در دهان نصب می شوند و نیازی به همکاری فعال بیمار برای گذاشتن یا برداشتن آن وجود ندارد. دستگاه های فانکشنال ثابت به دندان ها متصل می شوند و به طور مداوم نیروی اصلاحی لازم را اعمال می کنند. مزیت اصلی ارتودنسی فانکشنال ثابت در این است که به همکاری بیمار وابسته نیست و در نتیجه تاثیر درمانی مداوم و قابل پیش بینی تری دارد. بنابراین این دستگاه ها برای بیمارانی که همکاری کمتر یا نیاز به درمان های شدیدتر دارند، مناسب خواهد بود. در ادامه برخی از رایج ترین دستگاه های فانکشنال ثابت که در این نوع درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار می گیرند را معرفی می کنیم:

- Herbst Appliance: دستگاه Herbst یکی از معروف ترین دستگاه های فانکشنال ثابت است که برای درمان جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین استفاده می شود. این دستگاه به صورت دائمی به دندان های آسیاب متصل می شود و فک پایین را به طور مداوم به جلو هدایت می کند.
- Damon System (با سیستم براکت های ثابت): سیستم Damon یکی از دستگاه های ارتودنسی ثابت است که به طور خاص برای درمان ناهنجاری های فکی طراحی شده است. در این سیستم از براکت های خاص و سیم های ریلکسی استفاده می شود که به طور موثر موقعیت فک ها و دندان ها را اصلاح کند.
ارتودنسی فانکشنال متحرک (Removable Functional Appliances): ارتودنسی فانکشنال متحرک قابل گذاشتن و برداشتن توسط بیمار است و به طور معمول از جنس پلاستیک یا سیم ساخته می شوند. این نوع ارتودنسی طوری طراحی می شود که هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن قابلیت برداشتن آن وجود داشته باشد. با این حال برای کسب نتیجه درمانی بهتر، نیاز به استفاده منظم روزانه از آن ها وجود دارد. به طور معمول هر روز بین 14 تا 16 ساعت باید این دستگاه را داخل دهان خود قرار دهید که این زمان بسته به نظر پزشک ممکن است کمتر یا بیشتر شود. دستگاه ارتودنسی فانکشنال متحرک بیشتر در دوره رشد فعال کاربرد دارند و تنها در صورت همکاری خوب بیمار، می توانند تاثیر قابل توجهی بر موقعیت فک ها داشته باشند.  در ادامه برخی از معروف ترین دستگاه های مورد استفاده در این درمان را عنوان می کنیم:

- Twin Block: دستگاه Twin Block یکی از معروف ترین دستگاه ارتودنسی فانکشنال متحرک است که دو بخش جداگانه برای فک بالا و فک پایین دارد. این دستگاه به ویژه برای درمان جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین استفاده می شود.
- Bionator: این نوع دستگاه یک وسیله سبک و متحرک بوده که برای اصلاح موقعیت فک پایین طراحی شده است. این دستگاه برای درمان موارد خفیف تا متوسط ناهنجاری های فکی کاربرد داشته و باعث می شود فک پایین به طور طبیعی و در جهت درست رشد داشته باشد.
- Frankel Appliance: دستگاه Frankel یکی از پیچیده ترین و تخصصی ترین دستگاه های متحرک است که علاوه بر تاثیر روی فک ها، بر عضلات دهان و صورت نیز تاثیر می گذارد. این دستگاه ها در درمان ناهنجاری های فکی خاص مثل عقب بودن فک پایین یا جلو بودن فک بالا عملکرد موثری دارند و به بی ویژه برای کودکان و نوجوانان در حال رشد، مناسب هستند.

اینکه بگوییم کدام یک از انواع ارتودنسی فانکشنال بهتر هستند، به عواملی مختلفی بستگی دارد. از جمله این عوامل می توان به سن بیمار، نوع ناهنجاری فکی، میزان همکاری بیمار و تشخیص متخصص ارتودنسی اشاره کرد. در واقع هر یک از این دو نوع ارتودنسی فانکشنال، مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند و انتخاب بین آن ها باید بر اساس شرایط فردی انجام شوند.
به صورت کلی ارتودنسی فانکشنال ثابت برای بیمارانی مناسب است که همکاری کمتری در طول درمان خواهند داشت یا استفاده منظم از دستگاه ارتودنسی خود را فراموش می کنند. این دستگاه ها در دهان ثابت می مانند و به همین خاطر اثر درمانی مداوم تری خواهند داشت. همچنین در برخی موارد شدیدتر ناهنجاری فکی، دستگاه ارتودنسی فانکشنال ثابت نتایج موثرتری را به همراه خواهد داشت.
از سوی دیگر، ارتودنسی فانکشنال متحرک قابل تحمل تر بوده و به بیماران این امکان را می دهد که هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن آن را از دهان خود خارج کنند. این نوع دستگاه بیشتر در سنین پایین تر و برای ناهنجاری های خفیف تا متوسط استفاده می شود؛ اما تاثیر گذاری آن تا حد زیادی به میزان همکاری بیمار بستگی دارد. اگر بیمار دستگاه را به طور منظم استفاده نکند، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد. بهترین راه برای تعیین گزینه مناسب، مشاوره با یک متخصص ارتودنسی با تجربه است که بتواند بر اساس ارزیابی دقیق، نوع دستگاه مناسب برای درمان را تجویز کند.

فرآیند درمان با ارتودنسی فانکشنال دارای چند مرحله کلیدی است که با ارزیابی اولیه آغاز شده و تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه پیدا می کند. در ادامه اطلاعات کاملی درباره مراحل درمان ارتودنسی فانکشنال را در اختیار شما قرار می دهیم:
- در مرحله اول، متخصص ارتودنسی با معاینه کامل فک و دندان ها، انجام عکس برداری های لازم و قالب گیری از دهان، وضعیت فکی بیمار را بررسی می کند.
- سپس با توجه به نوع ناهنجاری و سن بیمار، نوع دستگاه فانکشنال مناسب برای درمان انتخاب می شود.
- بعد از طراحی و ساخت دستگاه، مرحله نصب دستگاه و آموزش استفاده از آن انجام می شود. در صورتی که دستگاه متحرک باشد، به بیمار آموزش داده می شود که روزانه چه مدت باید از آن استفاده کند و چطور آن را تمیز و نگهداری کند. همچنین در صورت ثابت بودن دستگاه ارتودنسی فانکشنال، متخصص ارتودنسی آن را در دهان بیمار نصب کرده و تنظیمات لازم را انجام می دهد.

- در طول درمان بیمار باید به صورت منظم به متخصص ارتودنسی مراجعه کند تا روند درمان بررسی و در صورت نیاز، تنظیمات جدیدی روی دستگاه انجام شود. این مرحله ممکن است چند ماه تا چند سال طول بکشد که این موضوع به شدت ناهنجاری و میزان همکاری بیمار بستگی دارد.
- بعد از اتمام دوره درمان، یک دوره نگهداری آغاز می شود که در آن ممکن است از پلاک های نگهدارنده استفاده شود تا نتایج به دست آمده تثبیت شوند و بازگشت به حالت قبل اتفاق نیفتد. این فرآیند ترکیبی از تخصص ارتودنتیست و همکاری دقیق بیمار خواهد بود که در کنار هم باعث موفقیت نهایی درمان می شود.

درمان با ارتودنسی فانکشنال بیشتر در دوران رشد و سنین پایین مورد استفاده قرار می گیرد؛ با این حال با توجه به نوع ناهنجاری و شرایط بیمار این درمان در بزرگسالی نیز می تواند مفید باشد. در ادامه کاربرد ارتودنسی فانکشنال برای کودکان و بزرگسالان را بررسی می کنیم.
- ارتودنسی فانکشنال برای کودکان: ارتودنسی فانکشنال برای کودکان بهترین نتیجه را دارد؛ چرا که در دوران رشد استخوان ها و فک ها، امکان هدایت و اصلاح موقعیت فک وجود دارد. این نوع درمان برای کودکان با ناهنجاری های فکی مثل جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین یا جلو بودن فک پایین نسبت به فک بالا کاربرد دارند. دستگاه های فانکشنال می توانند به بهبود رشد فک ها و جلوگیری از نیاز به جراحی های پیچیده تر در آینده تاثیر بسزایی داشته باشند.
- ارتودنسی فانکشنال برای بزرگسالان: در حالی که ارتودنسی فانکشنال بیشتر برای کودکان و نوجوانان طراحی شده است، در برخی موارد می تواند برای بزرگسالان نیز موثر باشد. با این حال، در بزرگسالان به خاطر پایان یافتن رشد فک ها، اصلاحات فکی نیز محدودتر است و ممکن است نتایج مورد انتظار به اندازه دوران رشد موثر نباشد. با این حال، دستگاه های فانکشنال در برخی ناهنجاری های فکی مثل ناتوانی در بستن صحیح دندان ها یا مشکلات عملکرد فک می توانند به بهبود عملکرد و راحتی بیمار کمک کنند. برای بزرگسالان درمان ممکن است با سایر روش های ارتودنسی مثل براکت های ثابت نیز همراه باشد.

به طور معمول سن 7 تا 10 سالگی بهترین زمان برای شروع درمان ارتودنسی فانکشنال محسوب می شود. در این سنین استخوان ها و فک ها در حال رشد هستند و این امکان وجود دارد که با استفاده از دستگاه های فانکشنال، تغییرات قابل توجهی در موقعیت فک ها و اصلاح ناهنجاری های اسکلتی ایجاد شود. همچنین در این دوران دندان های دائمی رشد خود را شروع کرده اند و درمان می تواند به طور موثرتری روی رشد فک ها تاثیر بگذارد.

به دلیل تفاوت های رشدی که بین دختران و پسران وجود دارد، زمان دقیق شروع درمان می تواند کمی متفاوت باشد. در دختران رشد فک ها زودتر از پسرها تکمیل می شود؛ به همین خاطر بهترین زمان برای درمان دختران بین 7 تا 9 سالگی خواهد بود. این در حالی است که بهترین زمان برای درمان پسران به خاطر اینکه رشد فک ها دیرتر از دخترها به پایان می رسد، بین 9 تا 10 سالگی آغاز می شود. البته در هر دو جنسیت، هدف درمان اصلاح ناهنجاری های فک و هدایت رشد طبیعی آن است؛ به همین خاطر زمان دقیق آغاز درمان باید بر اساس ارزیابی دقیق وضعیت بیمار توسط متخصص ارتودنسی مشخص شود.

ارتودنسی فانکشنال مزایای زیادی دارد که می تواند به بهبود سلامت دهان و دندان، عملکرد فک ها و زیبایی چهره نقش موثری ایفا کند. در ادامه مهم ترین مزایای ارتودنسی فانکشنال را بررسی می کنیم:

- در این درمان نیازی به کشیدن دندان وجود ندارد.
- به دلیل تغییر حالت فک، در چهره تغییری ایجاد نمی شود.
- از بروز مشکلات در نفس کشیدن جلوگیری می کند.
- از اختلالات مفصل گیجگاهی فکی که باعث درد مزمن در فک می شوند، جلوگیری می کند.
- بعد از ارتودنسی فانکشنال، دندان ها جا به جا نخواهند شد.

همزمان با مزایای بسیاری که ارتودنسی فانکشنال در اصلاح رشد فک و پیشگیری از جراحی های احتمالی خواهد داشت، معایبی نیز دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم:
- دستگاه ارتودنسی فانکشنال متحرک به همکاری منظم و دقیق از سوی بیمار نیاز دارند.
- امکان آسیب دیدن دستگاه ارتودنسی فانکشنال متحرک وجود دارد و این دستگاه ها می توانند به راحتی شکسته شده یا از فرم بیفتند. این موضوع می تواند مشکلاتی را در درمان به دنبال داشته باشد.
- در برخی از ناهنجاری ها، درمان با ارتودنسی فانکشنال زمان طولانی تری نسبت به سایر روش های ارتودنسی خواهد داشت.
- دستگاه فانکشنال باید به طور مرتب تمیز شوند تا از بروز مشکلات بهداشتی جلوگیری شود.
- برای درمان برخی از مشکلات فکی پیچیده، ارتودنسی فانکشنال باید در یک سن خاص انجام شود. در غیر این صورت ممکن است نتایج لازم را نداشته و نیاز به درمان های اضافی یا جراحی نیز وجود داشته باشد.

مدت زمان درمان با ارتودنسی فانکشنال به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله این عوامل می توان به میزان و نوع ناهنجاری فکی، سن بیمار، نوع دستگاه مورد استفاده و میزان همکاری بیمار در طول درمان اشاره کرد. به صورت کلی درمان با ارتودنسی فانکشنال برای کودکان و نوجوانان بین 12 تا 18 ماه طول می کشد. این مدت زمان به شدت ناهنجار و واکنش بدن به درمان بستگی دارد. اگر درمان در سن مناسب و در طول دوران رشد آغاز شود، نتیجه آن سریع تر خواهد بود. این در حالی است که در ارتودنسی فانکشنال برای بزرگسالان به خاطر توقف رشد فک ها، درمان ممکن است طولانی تر شده و بین 18 تا 24 ماه یا حتی بیشتر طول بکشد.

علاوه بر این، نوع دستگاه مورد استفاده در مدت زمان درمان تاثیرگذار خواهد بود. دستگاه های ثابت معمولا زمان کوتاه تری برای درمان دارند؛ چرا که به طور مداوم روی فک ها تاثیر می گذارند. در حالی که دستگاه های متحرک نیاز به همکاری دقیق بیمار برای استفاده منظم دارند و نتیجه گیری از آن مستقیما به میزان همکاری بیمار بستگی دارد. در نهایت، پیگیری منظم جلسات و تنظیم دستگاه ها نیز به پیشرفت سریع درمان کمک می کند. به همین خاطر، مدت زمان دقیق درمان با ارتودنسی فانکشنال با توجه به وضعیت فردی بیمار متفاوت خواهد بود.

مراقبت از ارتودنسی فانکشنال (چه ثابت و چه متحرک)، برای رسیدن به نتایج مطلوب و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از نکات اصلی این درمان، رعایت بهداشت دهان و دندان است. به این معنی که دندان ها، براکت ها و سیم های دستگاه باید به طور منظم مسواک زده شوند تا از تجمع پلاک و باکتری ها جلوگیری شود. همچنین استفاده از نخ دندان یا ابزارهای مخصوص بهداشت دهان هنگام ارتودنسی، برای تمیز کردن بین براکت ها ضروری است.
در صورت درمان با دستگاه فانکشنال متحرک، باید بعد از هر وعده غذایی آن را تمیز کرده و آن را در مکان امن بگذارید تا آسیب نبیند. همچنین هنگام استفاده از دستگاه ثابت فانکشنال، باید از خوردن غذاهای سفت، چسبنده و شیرین خودداری کنید تا به براکت ها و سیم ها آسیب وارد نشود. مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی برای ارزیابی پیشرفت درمان و تنظیم دستگاه ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت این نکات می توانید درمان موثر و ایمنی از ارتودنسی فانکشنال تجربه کنید.

قیمت ارتودنسی فانکشنال به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن می توان به نوع دستگاه مورد استفاده، موقعیت جغرافیایی مرکز ارتودنسی، میزان تجربه و تخصص ارتودنتیست و پیچیدگی های ناهنجاری های فکی اشاره کرد. به صورت کلی ارتودنسی فانکشنال ثابت قیمت بالاتری دارد، چرا که به صورت دائمی روی دندان و فک قرار گرفته و نیاز به تنظیم و پیگیری منظم دارد. از سوی دیگر ارتودنسی فانکشنال متحرک هزینه کمتری دارد؛ چرا که به راحتی می توان از دهان برداشت و استفاده کرد. برای دریافت قیمت دقیق ارتودنسی فانکشنال، توصیه می شود با یک ارتودنتیست مشورت کنید تا هزینه را بر اساس نیازهای خاص شما تعیین کند.

کلام آخر
ارتودنسی فانکشنال یک روش پیشرفته درمانی است که برای اصلاح ناهنجاری ها فکی و هماهنگ کردن رشد فک ها در دوران رشد طراحی شده است. این درمان از دستگاه های خاصی استفاده می کند که می توانند ثابت و متحرک باشند. این نوع درمان برای کودکان و نوجوانان در حال رشد موثر خواهد بود؛ با این حال در برخی موارد توسط بزرگسالان نیز استفاده می شود. برای دریافت بهترین نتیجه، نیاز به همکاری بیمار، رعایت بهداشت دهان و پیگیری های منظم وجود دارد. از جمله مزایای این نوع درمان می توان به پیشگیری کردن از جراحی های پیچیده و بهبود عملکرد فک و دندان ها اشاره کرد. در نهایت ارتودنسی فانکشنال در کنار سایر روش های ارتودنسی می تواند یک انتخاب موثر برای بهبود وضعیت فک و دندان ها در سنین مختلف باشد.

1. آیا ارتودنسی فانکشنال درد دارد؟
درمان با ارتودنسی فانکشنال ممکن است در ابتدا کمی ناراحتی یا فشار را به دنبال داشته باشد؛ اما درد شدیدی نخواهد داشت.
2. آیا نتایج ارتودنسی فانکشنال همیشگی است؟
اگر بعد از درمان از نگهدارنده ها به طور منظم استفاده شود و دستورالعمل های متخصص ارتودنسی رعایت شود، به طور معمول نتایج همیشگی و پایدار خواهند بود.
3. آیا ارتودنسی فانکشنال جایگزین ارتودنسی ثابت می شود؟
به طور معمول ارتودنسی فانکشنال به عنوان درمان اولیه برای اصلاح ناهنجاری های فکی استفاده می شود و در برخی مواد ممکن است نیاز به ارتودنسی ثابت نیز وجود داشته باشد.