آیا بعد از ارتودنسی دندان برمیگردد؟ | علت و روش های درمان

در مراحل ارتودنسی دندان، اول از هر چیز مشاوره اولیه برای بررسی وضعیت دندان ها و فک انجام می شود و بعد از آن، تنظیم برنامه درمانی انجام می شود. سپس دستگاه ارتودنسی (شامل براکت ها و سیم ها) نصب شده و بیمار برای تنظیم منظم آن باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کند تا فشار لازم برای حرکت دندان ها به آن ها وارد شود. این فرایند به طور معمول بین 18 ماه تا 36 ماه طول می کشد؛ اما بسته به وضعیت هر بیمار ممکن است متفاوت باشد. در پایان درمان، بیمار ممکن است احساس درد و ناراحتی موقت را تجربه کند که این به خاطر فشار روی دندان ها به وجود می آید و بعد از مدتی خود به خود از بین می رود.

بعد از درمان ارتودنسی، چند عامل مختلف می تواند باعث تغییر موقعیت دندان ها شود. یکی از مهم ترین این عوامل به تغییرات به وجود آمده در ساختار استخوانی فک مربوط می شود که به خاطر نیروهای وارد شده از دستگاه ارتودنسی ایجاد شده است. این نیروها باعث حرکت تدریجی دندان به موقعیت جدید و بازسازی استخوان اطراف ریشه دندان ها می شود.

همچنین نقش بافت های نرم دهان مثل لثه و لیگامان ها نیز در نگهداری دندان ها در موقعیت جدید اهمیت زیادی دارد. اگر این بافت ها به درستی تطبیق پیدا نکنند یا مراقبت های بعد از ارتودنسی دندان مثل استفاده از ریتینر رعایت نشود، احتمال اینکه دندان ها به موقعیت قبلی خود برگردند وجود دارد. علاوه بر این، موارد دیگری مثل تغییرات سن، عدم رعایت دستورات متخصص ارتودنسی و عدم استفاده منظم از ریتینر می تواند باعث تغییر موقعیت دندان ‎ها بعد از درمان ارتودنسی شود.

این موضوع که دندان ها بعد از اتمام درمان ارتودنسی به حالت اولیه خود برگردند وجود دارد؛ اما این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد. به طور طبیعی، بعد از اتمام درمان ارتودنسی و تغییر موقعیت دندان ها، در صورتی که مراقبت های لازم رعایت نشود، امکان برگشت دندان ها به موقعیت قبلی وجود دارد. مهم ترین عامل در جلوگیری از این بازگشت، استفاده از ریتینر (پلاک نگهدارنده) است که توسط ارتودنتیست تجویز می شود. ریتینر کمک می کند تا دندان ها در موقعیت جدید خود ثابت بمانند و از بازگشت آن ها به وضعیت اولیه جلوگیری می کند.
همچنین عواملی مثل عدم همکاری بیمار در استفاده منظم از ریتینر، تغییرات فیزیکی به وجود آمده در استخوان ها و بافت های نرم دهان و حتی سن بیمار می تواند در میزان احتمال برگشت دندان ها تاثیر بگذارد. در صورتی که ریتینر به درستی استفاده شود و مراقبت های لازم انجام گیرد، دندان ها معمولا در موقعیت جدید خود باقی می مانند و از برگشت آن ها جلوگیری می شود.

بعد از پایان حرکت دندان ها در ارتودنسی، آن ها برای تثبیت در جایگاه جدید به زمان نیاز دارند؛ چرا که مدتی طول می کشد که بافت ها و ساختارهایی که دندان را در جای خود نگه می دارند به موقعیت جدید نیز عادت کنند. با این وجود احتمال برگشت ارتودنسی همیشه وجود دارد. یکی از مهم ترین دلایل برگشت پذیری ارتودنسی این است که در اکثر مواقع مراجع به طور منظم از ریتینر استفاده نمی کند. با این وجود دلایل دیگری نیز برای بازگشت دندان به حالت قبلی بعد از ارتودنسی عنوان شده که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
- عدم مهارت کافی ارتودنتیست: عدم مهارت کافی متخصص ارتودنسی یکی از عوامل مهم برای برگشت دندان ها به وضعیت قبلی است. در صورتی که متخصص ارتودنسی در تشخیص و برنامه ریزی دقیق درمان یا در نصب و تنظیم دستگاه های ارتودنسی به درستی عمل نکند، دندان ها ممکن است به طور کامل به موقعیت مناسب منتقل نشوند. این موضوع ممکن است باعث این شود که بعد از اتمام درمان و حذف دستگاه های ارتودنسی؛ دندان ها نتوانند به طور صحیح در جای خود ثابت بمانند و به موقعیت اولیه خود برگردند. مهارت بالا و تجربه کافی متخصص ارتودنسی در تنظیم دقیق درمان و به موقع برداشتن براکت های ارتودنسی، نقش بسیار مهمی در موفقیت بلند مدت درمان ارتودنسی و جلوگیری از برگشت آن ها دارد.
- مشکلات فک و دندان: مشکلات فک و دندان ها می توانند تاثیر زیادی بر سلامت دهان و دندان، زیبایی و حتی کیفیت زندگی فرد بگذارند. این مشکلات به خاطر ژنتیک، عادات نادرست، آسیب های مختلف یا بیماری ها به وجود می آید. برخی از این مشکلات می توانند باعث شوند که دندان ها در موقعیت جدید خود تثبیت نشده و بعد از مدتی به موقعیت اولیه خود بازگردند. در ادامه برخی از مهم ترین مشکلات فک و دندان که می توانند در روند بازگشت دندان ها به حالت قبلی تاثیر بگذارند را عنوان می کنیم.
ناهنجاری های فکی و دندانی: ناهنجاری های فکی مثل آندربایت (دندان های پایینی جلوتر از دندان های بالایی قرار می گیرند)، اوربایت (دندان های بالایی جلوتر از دندان های پایینی قرار می گیرند) یا کراس بایت (دندان های بالیی و پایینی در جهت اشتباه قرار می گیرند)، باعث ایجاد فشار غیر طبیعی بر دندان ها می شوند.
عدم تعادل بین فک ها: در صورتی که فک بالا و پایین به درستی با هم هماهنگ نباشند، درمان ارتودنسی ممکن است نتواند تغییرات لازم را در دندان ایجاد کند. عدم هماهنگی صحیح فک ها می تواند باعث برگشت دندان ها به موقعیت اولیه و اختلال در عملکرد جویدن شود.
فضای ناکافی در دهان: اگر در طول درمان ارتودنسی فضای کافی برای قرار گرفتن دندان ها وجود نداشته باشد یا دندان های نهفته داخل دهان وجود داشته باشد؛ ممکن است درمان موفقیت آمیز نبوده و بعد از مدتی دندان ها به حالت اولیه خود برگردند.

- بی توجهی به دستورالعمل های ارتودنتیست: بی توجهی به دستور العمل های ارتودنتیست می تواند یکی از علل اصلی برگشت دندان ها به موقعیت قبلی بعد از درمان ارتودنسی باشد. ارتودنتیست ها برنامه درمانی خاصی را برای هر بیمار طراحی می کنند که شامل استفاده منظم از ریتینر، مراقبت های لازم بعد از ارتودنسی دندان و نوع فعالیت های فیزیکی مجاز می شود. عدم پیروی از این دستور العمل ها می تواند باعث حرکت مجدد دندان ها و برگشت آن ها به وضعیت اولیه شود.
- عدم استفاده درست از ریتینر: عدم استفاده درست از ریتینر یکی از عوامل اصلی برگشت دندان ها به موقعیت قبلی بعد از درمان ارتودنسی است. ریتینرها برای تثبیت دندان ها در موقعیت جدید خود بعد از پایان درمان ارتودنسی طراحی شده اند و باید طبق دستور العمل های ارتودنتیست به طور منظم و در مدت زمان مشخص استفاده شوند. اگر بیمار از ریتینر به درستی استفاده نکند، به عنوان مثال به موقع آن را استفاده نکند یا مدت زمان مورد نیاز برای استفاده از آن را نادیده بگیرد، ممکن است دندان ها به آرامی به موقعیت اولیه خود برگردند.
علاوه بر این، آسیب دیدن یا گم کردن ریتینر نیز می تواند مشکلات و تغییراتی در موقعیت دندان ها به وجود آورد. به همین خاطر رعایت دقیق دستور العمل متخصص ارتودنسی در استفاده از ریتینر حتی بعد از اتمام درمان، به حفظ نتایج به دست آمده کمک می کند.

- نکشیدن دندان قبل از ارتودنسی: نکشیدن دندان قبل از ارتودنسی می تواند یکی از دلایل ایجاد مشکلات در طول درمان و حتی برگشت دندان ها به موقعیت قبلی بعد از درمان باشد. در برخی موارد، ارتودنتیست ممکن است توصیه کند که برخی دندان ها قبل از شروع درمان کشیده شوند تا فضای کافی برای جا به جا شدن دندان ها فراهم شود. اگر دندان هایی که نیاز به کشیدن دارند قبل از ارتودنسی کشیده نشوند، ممکن است فضای کافی برای قرار گرفتن دندان ها در موقعیت صحیح وجود نداشته باشد و این می تواند فشار اضافی روی سایر دندان ها به وجود آورد.
این فشار اضافی، مشکلاتی مانند به هم فشردگی دندان ها، ناهنجاری های بایت یا حرکت دندان ها به موقعیت اولیه به دنبال خواهد داشت. بنابراین کشیدن دندان های اضافی در مواقعی که ارتودنتیست تشخیص می دهد، بخش مهمی از موفقیت درمان ارتودنسی و جلوگیری از برگشت دندان ها به موقعیت قبلی به شمار می رود.

بعد از اتمام درمان ارتودنسی یکی از رایج ترین نگرانی های بیماران این است که آیا دندان ها به موقعیت اولیه خود باز می گردند یا نه؟ برای جلوگیری از برگشت دندان ها به موقعیت قبلی بعد از ارتودنسی، رعایت مراقبت های بعد از درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه به مهم ترین مواردی که می توانند از برگشت دندان ها جلوگیری کنند، اشاره می کنیم.
- استفاده از ریتینر: یکی از مهم ترین این روش ها، استفاده منظم از ریتینر یا پلاک نگهدارنده است. ریتینرها به دندان ها کمک می کنند تا در موقعیت جدید خود ثابت بمانند و از بازگشت به حالت اولیه جلوگیری شود. بسته به نیاز بیمار؛ ریتینر ممکن است ثابت یا متحرک باشد و باید برای مدت زمانی که ارتودنتیست تعیین می کند، به طور مرتب استفاده شود. در این صورت احتمال بازگشت دندان ها به موقعیت قبلی شان به طور قابل توجهی کاهش پیدا می کند.

- رعایت مراقبت های بعد از ارتودنسی: مراقبت های بعد از ارتودنسی شامل رعایت دستور العمل هایی می شود که متخصص ارتودنسی در مورد استفاده از ریتینر، اجتناب از جویدن غذاهای سفت یا انجام فعالیت هایی که ممکن است به دندان ها آسیب بزند، به بیمار ارائه می دهد. علاوه بر این، انجام معاینات منظم برای بررسی وضعیت دندان ها و دستگاه نگهدارنده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا هر گونه تغییر در موقعیت دندان ها به موقع شناسایی شود.

برای حفظ نتایج درمان ارتودنسی، رعایت بهداشت دهان و دندان، استفاده منظم از مسواک و نخ دندان، اجتناب از مصرف دخانیات و مواد آسیب زننده ضروری است. همچنین مراقبت از ریتینر به ویژه برای جلوگیری از آسیب دیدگی آن اهمیت بالایی دارد. به صورت کلی، همکاری مستمر با متخصص ارتودنسی و پیروی از دستورات بعد از درمان می تواند به حفظ دندان ها در موقعیت جدید و جلوگیری از بازگشت آن ها به وضعیت اولیه کمک کند. در ادامه نکات مهم در حفظ نتایج درمان ارتودنسی را عنوان می کنیم.
- استفاده منظم از ریتینر: مهم ترین اقدامات برای حفظ نتایج درمان ارتودنسی، استفاده منظم از ریتینر است. ارتودنتیست معمولا توصیه می کند که ریتینر به مدت چند سال حتی بعد از اتمام درمان به طور منظم استفاده شود.

- مراجعه منظم به ارتودنتیست: پیگیری منظم درمان و چک آپ های منظم با ارتودنتیست از اهمیت بالایی برخوردار است. در این صورت از هر گونه تغییر در موقعیت دندان ها جلوگیری خواهد شد.
- پرهیز از عادات بد: عادت هایی مثل دندان قروچه، جویدن اجسام سفت یا ضربه به دندان ها می توانند موقعیت دندان ها را تغییر دهند. در صورت وجود چنین عادت هایی بهتر است نسبت به اصلاح آن ها اقدام کنید.
- مراقبت های بهداشتی: رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان می تواند از پوسیدگی دندان ها و بیماری های لثه جلوگیری کند.

اگر دندان ها بعد از درمان ارتودنسی به موقعیت قبلی خود برگشتند، لازم است برای جلوگیری از مشکلات بیشتر و اصلاح وضعیت دندان ها اقداماتی را انجام دهید. در اینجا راه حل ها و گام های مختلف برای برخورد با این مشکل را عنوان می کنیم.
- مشاوره با متخصص ارتودنسی: اولین فدم در صورت برگشت دندان ها به موقعیت قبلی، مراجعه به متخصص ارتودنسی است. ارتودنتیست می تواند علت برگشت دندان ها را شناسایی کرده و بهترین راه حل را برای آن پیشنهاد دهد. ممکن است مشکلاتی مثل عدم استفاده صحیح از ریتینرها، ناهنجاری های فک یا مشکلات دندانی دیگر وجود داشته باشد که نیاز به اصلاح دارند. ارتودنتیست بررسی می کند که آیا نیاز به تنظیم دوباره دستگاه های ارتودنسی وجود دارد یا می توان از راه های دیگر این مشکل را برطرف کرد.
- استفاده مجدد از ریتینر: در بسیاری از موارد دندان ها به خاطر عدم استفاده درست از ریتینر به موقعیت قبلی خود برمیگردند. در این صورت ارتودنتیست ممکن است از شما بخواهد که دوباره از ریتینر استفاده کنید تا دندان ها به موقعیت جدید خود برگردند. گاهی اوقات، استفاده از ریتینر برای مدت طولانی تری نسبت به آنچه قبلا انجام شده بود، توصیه می شود.
- انجام مجدد درمان ارتودنسی: در صورتی که برگشت دندان ها به موقعیت اولیه جدی باشد و اصلاح آن تنها با استفاده از ریتینر ممکن نباشد، ارتودنتیست ممکن است انجام مجدد درمان ارتودنسی را پیشنهاد دهد. این درمان شامل استفاده از دستگاه های ارتودنسی جدید برای بازگرداندن دندان ها به موقعیت صحیح می شود. در این مرحله، درمان ممکن است کوتاه تر از درمان اولیه باشد، اما نیاز به پیگیری دقیق و استفاده منظم از ریتینرها بعد از اتمام درمان وجود دارد.
- بررسی مشکلات فک یا دندان های نهفته: در برخی موارد، مشکلاتی مثل ناهنجاری های فک یا دندان های نفهته می تواند موجب برگشت دندان ها شوند. اگر مشکل از فک یا موقعیت نادرست دندان ها باشد، ممکن است نیاز به درمان های خاص مثل جراحی فک یا کشیدن دندان های اضافه وجود داشته باشد. بعد از اصلاح این مشکلات، ارتودنسی می تواند دوباره شروع شود تا دندان ها در موقعیت مناسب قرار بگیرند.
- بررسی مشکلات مربوط به استخوان و بافت نرم: گاهی مشکلاتی مانند ضعف استخوان فک یا بافت های نرم می توانند باعث برگشت دندان ها شوند. این مشکلات می توانند در حین درمان ارتودنسی شناسایی شوند و ارتودنتیست ممکن است برای تقویت این بافت ها راه حل هایی مثل درمان های تقویتی پیشنهاد دهد. در برخی موارد، استفاده از ریتینرهای مخصوص یا درمان های اضافی برای بهبود موقعیت دندان ها لازم است.

کلام آخر
در نهایت برگشت دندان ها به موقعیت قبلی بعد از درمان ارتودنسی می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. از جمله این دلایل می توان به بی توجهی به دستور العمل های متخصص ارتودنسی، استفاده نادرست از ریتینر، مشکلات موجود در فک و دندان یا حتی عواملی مثل ژنتیک یا تغییرات طبیعی در سن اشاره کرد. با این وجود برای جلوگیری از این مشکل و حفظ نتایج درمان ارتودنسی، همکاری و چکاپ منظم با متخصص ارتودنسی ضروری است. استفاده منظم از ریتینر، مراقبت های بهداشتی مناسب و پیگیری های دوره ای می تواند به تثبیت موقعیت دندان ها در جای صحیح کمک کند. در صورت مشاهده هر گونه برگشت یا تغییر در موقعیت دندان ها، مراجعه به ارتودنتیست برای ارزیابی و اقدامات اصلاحی توصیه می شود تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شده و نتایج درمان به خوبی حفظ شود.