بهترین سن ارتودنسی کودکان | راهنمای جامع برای والدین

طبق بررسی‌ هایی که در مجله American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics (2024) منتشر شده است، سن مناسب برای شروع درمان ارتودنسی به‌ ویژه در دوران رشد دندان‌ ها بسیار اهمیت دارد. دلیل این امر آن است که در دوران کودکی و نوجوانی، استخوان‌ های فک هنوز در حال رشد و شکل‌ گیری هستند. در این زمان، دندان‌ ها و فک‌ ها نسبت به فشارهای ارتودنسی انعطاف‌ پذیری بیشتری دارند و می‌ توانند به راحتی تغییر موقعیت دهند.
در سنین پایین، به ویژه زمانی که کودک هنوز در حال رشد است، درمان ارتودنسی می‌ تواند با سرعت بیشتری به نتیجه برسد. این در حالی است که در سنین بالاتر، وقتی استخوان‌ ها دیگر به رشد کامل رسیده‌اند، تغییر موقعیت دندان ‌ها و فک ‌ها ممکن است پیچیده‌ تر شود و زمان‌ بیشتری هم نیاز داشته باشد.

طبق نظر متخصصان، بهترین زمان برای شروع درمان ارتودنسی در کودکان بین ۷ تا ۹ سالگی است. این دوره به‌ عنوان دوره شروع زود هنگام یا فاز1 درمان ارتودنسی شناخته می‌ شود. در این سن، تغییرات اولیه فک و دندان‌ ها به‌ خوبی قابل تشخیص هستند و در بسیاری از موارد، مشکلات مربوط به جایگاه دندان‌ ها، رشد فک و دیگر مسائل ارتودنسی قابل اصلاح است.

اما چرا ۷  تا ۹ سالگی؟ چون در این سنین، بسیاری از دندان‌ های شیری کودک شروع به افتادن کرده و دندان‌ های دائمی در حال رشد هستند. متخصص ارتودنسی می‌ تواند بررسی کند که آیا دندان‌ های دائمی به‌ درستی در حال رشد هستند یا خیر. در صورت وجود مشکلاتی مانند ناهنجاری ‌های فک یا نامرتبی دندان‌ ها، می ‌توان با روش‌ های مختلف مانند استفاده از پلاک‌ ها و دستگاه‌ های ارتودنسی اولیه، مشکلات را اصلاح کرد.

- افرادی که فرم دندان های شلوغ دارند: این دسته از افراد می توانند همه رده های سنی را در خود جای دهند.
- افرادی که دندان های فاصله دار دارند: این دسته مشکل آن ها بیشتر فراگیر است و با ارتودنسی بهبود پیدا می کند.
- افرادی که دارای ناهنجاری های فکی هستند: برای رفع این نوع مشکل باید در سن پیش از بلوغ اقدام نمود. ولی در صورتی که این گونه اقدامات انجام نشوند، می توان بجز درمان ارتودنسی، از جراحی فک هم استفاده کرد.
- افرادی که جای دندان های خالی دارند: در صورتی که این مشکل در سنین کودکی که در واقع بهترین سن برای انجام ارتودنسی است اتفاق بیافتد، به کمک ارتودنسی می توان آن را برطرف کرد. ولی در افراد با سنین بالاتر ممکن است استفاده از ایمپلنت های دندانی راه حل مناسب تری برای آن ها باشد.
- افرادی که دندان های آن ها متقارن نیست: در صورتی که این مسئله به علت ناهماهنگی فک ها باشد، در سنین ۱۰ الی ۱۲ سالگی می توان آن را معالجه کرد.

بر مبنای نظر انجمن AOS آمریکا، برای معاینه ی اولیه ی ارتودنسی سن ۷ سالگی زمان مناسبی است. ممکن است در این سن نتوان اقدامات درمانی مورد نیاز را برای اصلاح طرح لبخند انجام داد. ولی مراجعه به متخصص ارتودنسی در این زمان، کمک خواهد کرد تا ناهنجاری های احتمالی دهان و دندان نمایان شوند. در این سن به علت رشد فک و دندان‌ها و توسعه فکی و دندانی کافی است که متخصص ارتودنسی یا دندانپزشک وضعیت فک‌ها و دندان ها را بررسی و ارزیابی نمایند. یافتن و شناسایی مشکل در این سن، می تواند به حل آن در سال های بعد کمک بسزایی کند.
والدین باید بدانند که رشد اولین دندان بزرگ آسیاب در سن ۷ سالگی اتفاق می افتد. این اتفاق مشخص کننده جایگاه دندان ها در کنار یکدیگر است و در کیفیت جویدن فرد بسیار تاثیرگذار است.

باید بدانید که سن مناسب ارتودنسی در هر کودک متفاوت از دیگری خواهد بود و به مشکلات دندانی او وابسته است. در بعضی موارد  ممکن است کودکان نیاز به درمان ارتودنسی در سنین پایین تری داشته باشند، برای مثال وجود مشکلات جدی در دندان‌ ها یا فک‌ ها. این در حالی است که در دیگر موارد، شروع درمان مناسب تر است که در سنین بالاتر باشد. در ادامه این مطلب به دو حالت ممکن می پردازیم:
زمان مناسب ارتودنسی با ناهنجاری فکی: اگر در حین انجام اولین معاینه، متخصص ارتودنسی متوجه این امر شود که بیمار دارای ناهنجاری فکی است. با توجه به میزان و نوع آن ناهنجاری، قبل از دوره بلوغ درمان را شروع خواهد کرد. بایستی در نظر داشته باشید در اینگونه موارد فرد متخصص ارتودنسی، دارای فلوشیپ جراحی فک نیز باشد.
برای درمان این نوع ناهنجاری در دختران از سن ۸ سالگی و در پسران از ۹ سالگی باید اقدام شود. البته با توجه به صلاحدید متخصص ارتودنسی می توان درمان را زودتر نیز آغاز کرد. دقت داشته باشید که اگر فرد برای معالجه خود به موقع به متخصص مراجعه نکند، در سنین بالاتر به جراحی فک نیاز خواهد داشت. ارتودنسی زودهنگام مزایای بسیاری دارد که انکارناپذیر است.
بهترین سن ارتودنسی بدون ناهنجاری فکی: افرادی که فقط در ناحیه دندان ها دچار مشکل هستند، در هر سنی می توانند برای ارتودنسی دندان اقدام کنند. خیلی از پدر و مادرها می خواهند بدانند که ارتودنسی کودکان، از چه سنی می تواند آغاز شود؟ پاسخ این است که بهترین سن برای ارتودنسی کودکان از سنین ۱۰ الی ۱۲ سال است. تقریبا همه دندان ها در این دوران، دائمی هستند به غیر از دندان های عقل و دندان های آسیای بزرگ. بنابراین، با اقدام در این سن، می توان مانع از ایجاد مشکلات بعدی شد.
اگر فرد در سن مناسب برای  انجام ارتودنسی اقدام نکند، در سنین بالاتر و  علی الخصوص بعد از ۳۰ سال، باید با نگرانی و احتیاط بیشتری عمل کند. در این سنین، تحلیل رفتن استخوان فک، خود می تواند مسبب ایجاد یکسری موانع گردد.

افرادی که در سن مناسب برای ارتودنسی اقدام می کنند، یقینا از این امر سود بیشتری خواهند برد، از جمله مزایای آن موارد زیر هستند:
- داشتن دوره درمان آسان تر: این مورد علی الخصوص برای کودکان دارای ناهنجاری فک کاربرد دارد. در حالی که درمان این مشکل در سنین بالاتر، نیاز به جراحی دارد. دوره نقاهت این نوع جراحی، می تواند تا چندین ماه طول بکشد.
- داشتن دوره درمان کوتاه تر: به علت هماهنگی ابزارهای ارتودنسی با استخوان های فک ، دندان ها سریع و راحت حرکت خواهند کرد.
- کم هزینه تر بودن درمان: کوتاه تر شدن دوره درمان که ارتباطی مستقیم با شروع ارتودنسی در زمان مناسب دارد، خود موجب کاهش هزینه ها خواهد شد.

- سلامت کامل دهان و دندان: به علت قابلیت بیشتر استخوان های فک جهت تغییر در این سنین، نتیجه ارتودنسی به مراتب بازدهی بالاتری خواهد داشت. به علاوه نامرتب و نامنظم بودن شکل دندان ها می تواند باعث ایجاد پوسیدگی در آن ها شود. انجام ارتودنسی دندان می تواند از این اتفاق پیشگیری کند.
- افزایش اعتماد به نفس: انسان ها بصورت ذاتی به دنبال زیبایی هستند. با انجام عمل ارتودنسی در بهترین سن، می توانید علاوه بر سلامت دهان و دندان، زیبایی چهره خود را نیز از نو به دست آورید.

متخصصین ارتودنسی دندان کودکان، متدهای متفاوتی بر مبنای مشکلات دهان و دندان کودکان بکار می برند که برخی از آن ها شامل موارد زیرند که در جدول مشاهده می کنید:

گاهی در بعضی شرایط ممکن است دندانپزشک، ارتودنسی متحرک دندان را برای کودک شما توصیه کند. اغلب استفاده از ارتودنسی ثابت، برای کودکان مناسب ‌تر است؛ به این دلیل که ارتودنسی متحرک نیاز به همکاری شخص دارد و ممکن است کودکان به صورت منظم از آن استفاده نکنند.

هدف از ارتودنسی برای کودکان پیشگیری از مشکلات دندانی در آینده، از بین‌ بردن علت بروز مشکلات و هدایت کردن استخوان‌های فک و صورت برای رشد بهتر دندان‌های دائمی است. اغلب متخصصان معتبرترین مرکز ارتودنسی پس از مشاهده هر یک از موارد زیر، برای کودکانی که دندان های شیری دارند، درمان با استفاده از ارتودنسی را توصیه می‌کنند:
- در صورتی که دندان‌های جلو کودک در فک پایین جلوتر از دندان‌های جلو در فک بالایی اش باشند.
- در صورتی که فک به یک طرف متمایل شده باشد.
- مشکل شلوغی دندان‌ها در جلو فک وجود داشته باشد، در این شرایط حتی الامکان از روش ارتودنسی مینی اسکرو استفاده می شود.
- دندان‌ها از یکدیگر فاصله داشته باشند.
- رشد دندان‌های اضافی در فک یا وجود فضای اندک برای دندان‌های جدید
- مکیدن پستانک و یا شست که روی فرم دندان‌ها و فک تاثیرگذار است.

بعضی از مشکلات دندانی کودکان ممکن است ارثی باشند. گاهی هم پیش می آید که کودک به دلیل آسیب در حین ورزش، در اثر حادثه مانند تصادف، بلع غیرطبیعی و یا بیماری‌های دندان دچار این گونه مشکلاتی می‌شود. انواع مختلفی از خدمات دندانپزشکی به منظور رفع چنین مشکلاتی وجود دارد. ممکن است متخصص ارتودنسی از انواع ارتودنسی متحرک و ثابت برای ایجاد تغییرات لازم در استخوان فک و یا حرکت دندان استفاده نماید. گاهی نیز تشخیص پزشک این است که ارتودنسی برای کودک لازم نبوده و فقط با کشیدن دندان شیری برای دندان دائمی جا باز خواهد شد.

طول درمان ارتودنسی در کودکان همچون بزرگسالان، به یکسری فاکتورها وابسته است.روش انجام ارتودنسی، سن کودک، نوع و شدت مشکلات دندانی و یا مشکلات فکی همه در طول دوره درمان او تاثیر می گذارند. درمان می تواند بین ۶ الی۳۰ ماه به طول انجامد. اغلب در کودکان این ‌زمان بین ۲۰ الی ۲۴ ماه است. گاهی اوقات با انجام یک روش ارتودنسی مشکل کودک برطرف می‌گردد. اما گاهی هم لازم است متخصص ارتودنسی برای تکمیل درمان کودک شما، چند ماه نیز از روشی دیگر استفاده نماید.

در برخی موارد، زمانی که کودک هنوز دندان‌ های شیری دارد، ممکن است درمان پیشگیرانه ارتودنسی به کمک بیاید. این درمان‌ها شامل استفاده از دستگاه‌های مخصوصی هستند که به تغییر موقعیت فک و دندان‌ها قبل از رشد کامل دندان‌های دائمی کمک می‌کنند. در برخی مطالعات جدید که در مجله Journal of Clinical Orthodontics (2023) منتشر شده، نشان داده شده است که درمان پیشگیرانه می‌ تواند از ایجاد مشکلات پیچیده‌ تر در آینده جلوگیری کند و مدت زمان درمان را در سنین بالاتر کاهش دهد.

درمان پیشگیرانه می‌تواند به اصلاح مشکلاتی مانند:
- شلوغی دندان‌ ها و ناهنجاری‌ های جایگاه آن‌ ها
- مشکلات رشد فک
-  اختلالات در بایت و ترتیب دندان‌ ها
کمک کند و در نتیجه از نیاز به درمان‌ های پیچیده‌ تر در آینده جلوگیری نماید.